قهوه و آلزایمر: رابطه‌ای پیچیده اما امیدبخش

آیا قهوه می‌تواند کلید پیشگیری از آلزایمر باشد؟ ده‌ها مطالعه علمی در سال‌های اخیر به بررسی این موضوع پرداخته‌اند. با توجه به شیوع روزافزون زوال عقل و محبوبیت جهانی قهوه، این سؤال دیگر تنها یک کنجکاوی علمی نیست؛ بلکه دغدغه‌ای عمومی در حوزه سلامت محسوب می‌شود. در این مقاله، یافته‌های معتبر علمی، تجارب واقعی و دیدگاه‌های مختلف را بررسی می‌کنیم تا به پاسخی دقیق برسیم.

 جدول خلاصه: تاثیر قهوه بر آلزایمر

آیا قهوه از آلزایمر جلوگیری می‌کند؟

تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف منظم و متوسط قهوه می‌تواند احتمال ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد. ترکیبات موجود در قهوه مانند کافئین و پلی‌فنول‌ها به بهبود عملکرد عصبی، کاهش التهاب مغزی و کاهش رسوب پروتئین‌های مضر مرتبط با آلزایمر کمک می‌کنند (منبع: Frontiers in Aging Neuroscience). البته هنوز توافق کامل علمی بر سر این رابطه وجود ندارد، اما شواهد قوی‌ای از اثر پیشگیرانه قهوه وجود دارد.

یافته‌های علمی درباره رابطه قهوه با آلزایمر

برخی از مهم‌ترین یافته‌ها عبارت‌اند از:

• مطالعه‌ای در استرالیا (۲۰۲۱) نشان داد افرادی که روزانه ۲ فنجان قهوه می‌نوشند، نسبت به کسانی که قهوه مصرف نمی‌کنند، احتمال کمتری برای کاهش حجم هیپوکامپ (بخش حافظه مغز) دارند.

• تحقیقات فرانسه (Inserm 2024) نشان داد که کافئین روند تجمع پروتئین بتاآمیلوئید را کند می‌کند.

• مطالعه‌ای در ژاپن (2023) گزارش داد که آنتی‌اکسیدان‌های قهوه می‌توانند استرس اکسیداتیو مغز را کاهش دهند — که یکی از عوامل زمینه‌ساز آلزایمر است.

قهوه برای درمان آلزایمر؛ واقعیت یا خیال؟

قهوه داروی آلزایمر نیست. اما برخی مطالعات پیشنهاد می‌کنند که در مراحل اولیه بیماری، کافئین ممکن است توانایی شناختی را موقتی بهبود دهد. با این حال، مصرف قهوه به عنوان بخشی از رژیم درمانی رسمی توصیه نمی‌شود. بهتر است در این زمینه با پزشک متخصص مشورت شود.

چند فنجان قهوه در روز ما را از آلزایمر نجات می‌دهد؟

پاسخ دقیق به این سؤال به فاکتورهایی مثل ژنتیک، سبک زندگی و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد. اما اکثر مطالعات نشان داده‌اند که مصرف ۱ تا ۳ فنجان قهوه در روز با کاهش خطر ابتلا به آلزایمر همراه است. مصرف بیش از ۴ فنجان، گاهی نه‌تنها مفید نیست بلکه ممکن است باعث اختلال در خواب و افزایش اضطراب شود — عواملی که خودشان به زوال شناختی کمک می‌کنند.

آیا خواص قهوه می‌تواند آلزایمر را تشدید کند؟

در برخی بیماران، به‌خصوص آن‌هایی که دچار بی‌خوابی، اضطراب یا فشار خون بالا هستند، مصرف بیش از حد قهوه می‌تواند تأثیر منفی بر وضعیت مغزی داشته باشد. به همین دلیل، افرادی که در مراحل متوسط تا پیشرفته آلزایمر هستند، باید مصرف کافئین را با احتیاط کنترل کنند (منبع: Alzheimer’s Research UK).

مصرف قهوه در سالمندان مبتلا به آلزایمر: بله یا خیر؟

اگر فرد تحمل کافئین را دارد و دچار عوارضی مثل تپش قلب یا اضطراب نمی‌شود، مصرف یک فنجان قهوه صبحگاهی می‌تواند مفید باشد. اما لازم است پزشک معالج میزان مناسب مصرف را مشخص کند. هر گونه افزایش مصرف باید به‌صورت تدریجی و با بررسی اثرات انجام شود.

قهوه بدون کافئین و اثر آن بر حافظه

قهوه دیکاف (بدون کافئین) هم دارای پلی‌فنول‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هاست، اما فاقد اثرات عصبی کافئین است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف قهوه بدون کافئین تأثیر مثبتی بر عملکرد حافظه ندارد یا اثر آن بسیار محدود است. بنابراین برای پیشگیری از آلزایمر، قهوه با کافئین اولویت دارد.

تداخل قهوه با داروهای آلزایمر

کافئین می‌تواند با برخی داروهای آلزایمر مانند Donepezil یا Memantine تداخل داشته باشد، به‌ویژه از نظر تأثیر بر خواب و ضربان قلب. اگر بیمار دارو مصرف می‌کند، لازم است پیش از مصرف منظم قهوه با پزشک مشورت شود.

تجربیات واقعی افراد مبتلا به آلزایمر از مصرف قهوه

در چند مصاحبه با خانواده‌های بیماران در استرالیا و کانادا، اشاره شده که برخی سالمندان پس از نوشیدن قهوه صبحگاهی تمرکز بهتری داشتند یا خلق‌وخوی بهتری نشان می‌دادند. البته این تجربیات فردی بوده و شواهد بالینی دقیق برای آن‌ها وجود ندارد. اما نقش روانی مثبت قهوه در بسیاری از موارد مشهود است.

سخن پایانی

قهوه یک نوشیدنی محبوب است که در کنار لذت، می‌تواند مزایای بالقوه‌ای برای سلامت مغز داشته باشد. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که مصرف معتدل و منظم و خرید قهوه، به‌ویژه در میانسالی، ممکن است به کاهش خطر ابتلا به آلزایمر کمک کند. با این حال، قهوه درمان نیست، و باید در کنار سایر راهکارهای علمی و پزشکی استفاده شود.

❓ سوالات متداول

آیا قهوه خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش می‌دهد؟

بله، شواهد علمی قوی نشان می‌دهند که مصرف منظم و متوسط قهوه با کاهش ۱۵ تا ۲۰ درصدی خطر آلزایمر همراه است.

قهوه برای درمان آلزایمر توصیه می‌شود؟

خیر، قهوه جایگزین درمان نیست، اما می‌تواند در مراحل اولیه به بهبود عملکرد شناختی کمک کند.

آیا قهوه می‌تواند آلزایمر را تشدید کند؟

در برخی موارد خاص، بله. به‌خصوص در بیماران حساس به کافئین یا مبتلا به اضطراب شدید.

بهترین میزان مصرف قهوه برای پیشگیری از آلزایمر چقدر است؟

بین ۱ تا ۳ فنجان قهوه در روز، بدون شکر و ترجیحاً بدون افزودنی‌های مصنوعی.

آیا قهوه بدون کافئین هم تاثیر مشابه دارد؟

خیر، اثر محافظتی قهوه عمدتاً به خاطر کافئین و ترکیبات فعال آن است.

آیا قهوه برای جلوگیری از فراموشی مفید است؟

بله، مصرف منظم قهوه با بهبود حافظه کوتاه‌مدت و عملکرد شناختی در برخی مطالعات مرتبط بوده است.

آیا مصرف قهوه در سالمندان مبتلا به آلزایمر ایمن است؟

در اغلب موارد، با رعایت میزان مناسب بله؛ ولی باید وضعیت سلامت فردی بررسی شود.

آیا قهوه می‌تواند با داروهای آلزایمر تداخل داشته باشد؟

بله، در برخی موارد خاص. مشاوره پزشکی برای تطبیق مصرف قهوه با دارو ضروری است.